بررسی مبانی اجتماعی هنجارهای حقوقی شریعت

چکیده در بسیاری از آثار نویسندگان داخلی و خارجی، واژه شریعت معادل حقوق اسلامی به¬کار رفته¬است در صورتی که گستره مفهومی شریعت از حقوق اسلامی بیشتر است؛ از این رو شریعت معادل دین و شرع و به تعبیر دقیقتر، همان احکام واقعی الهی است. استنباط فقها از متون مقدس دین اسلام( کتاب و روایات) به عنوان حقوق اسلامی مطرح است و هر چند حقوق اسلامی در سیر تاریخی خود همواره هنجارهای اجتماعی را مد نظر داشته اما این ارتباط بتدریج کم شده¬است. به نظر می¬رسد این امر موجب ناهمگونی پاره¬ای از احکام حقوق اسلامی با هنجارهای اجتماعی شده¬است. طرح نظریه زمان و مکان به¬وسیله امام خمینی(ره) و نظریه مقاصد شریعت به¬وسیله شاطبی¬(از فقهای اهل تسنن)، برای ایجاد این هماهنگی ارائه شده¬است. براساس این نظریه¬ها و با توجه به تغییر هنجارهای اجتماعی، تحول در برخی از احکام حقوق اسلامی نیز اجتناب ناپذیر است؛ درغیر این صورت بیشتر شدن فاصله هنجارهای اجتماعی و حقوق اسلامی سبب ایجاد تقابل بین آنها می¬شود. کلید واژه ها: هنجارهای اجتماعی، هنجارهای حقوقی، شریعت، فلسفه فقه.